Szacuje się, że aż 5% populacji stanowią pracoholicy. Postępujący konsumpcjonizm i zmiana stylu życia sprawiają, że dla wielu osób pieniądze i sukces zawodowy są najważniejszymi wartościami, a praca staje się jedyna aktywnością, nad którą mogą przejąć pełną kontrolę. Jak objawia się pracoholizm, jakie są jego przyczyny i co odróżnia pracoholika od karierowicza?
Pracoholizm – objawy uzależnienia od pracy
Uzależnienie od pracy zostało porównane do alkoholizmu, w 1968 roku przez psychologa Wayna Oatesa. Jednocześnie psycholog uzależnienie od pracy nazwał pracoholizmem, analogicznie nawiązując do najczęściej diagnozowanego uzależnienia. W rzeczywistości pracoholizm jest takim samym uzależnieniem, jak alkoholizm, uzależnienie od narkotyków i leków. Pracoholizm należy jednak do uzależnień, rozwijających się na poziomie psychicznym. Do podobnych uzależnień zaliczyć można tanoreksję (uzależnienie od solarium), uzależnienie od ćwiczeń fizycznych czy uzależnienie od internetu.
Pracoholik w pierwszej fazie uzależnienia traci kontrolę nad czasem, jaki poświęca pracy. Po zrealizowanym zadaniu, wyznacza sobie kolejne cele – najczęściej trudniejsze niż dotychczas. Osoba uzależniona zaniedbuje inne ważne sfery życia. Pracoholik zaniedbuje rodzinę i przyjaciół, nie znajduje czasu na dawne zainteresowania, na odpoczynek i sen, a nawet na jedzenie. Wolny czas, np. wyjazd z rodziną, uznaje za czas stracony, często zabiera pracę nie tylko do domu, a nawet na wakacje.
W dalszych fazach uzależnienia pracoholik dąży do sprawowania kontroli nad wszystkimi współpracownikami i podwładnymi, traci zaufanie do wielu z nich, przejmując od nich jak najwięcej odpowiedzialnych zadań. Za wartościowe osoby uznaje tylko te, które dużo pracują, dla pracy są w stanie poświęcić niemal wszystko, a pełne zaangażowanie przekłada się na sukces zawodowy. Osoby, które wolny czas wykorzystują na zabawę, odpoczynek i pasje niezwiązane z pracą, uważają za gorsze, mało wartościowe i słabe.
Pracoholicy to perfekcjoniści – praca z nimi jest niezwykle trudna, najczęściej także bardzo nieprzyjemna. Pracoholik nie okazuje słabości, nie toleruje też, gdy inni je okazują. Osoba uzależniona od pracy nie uznaje kompromisów – każde zadanie realizuje samodzielnie bądź osobiście nadzoruje, by było wykonane idealnie w każdym calu.
Przyczyny pracoholizmu – kto najbardziej narażony jest na uzależnienie od pracy?
Naukowcy wyróżniają kilka czynników, które zdecydowanie zwiększają ryzyko powstania uzależnienia od pracy:
- Wychowanie – pracoholikami często są osoby, których rodzice również poświęcali życie rodzinne dla pracy. W dzieciństwie pracoholicy byli uczeni, by nie okazywać słabości, że w życiu można liczyć tylko na siebie i że ciężka praca jest najważniejszą wartością w życiu człowieka.
- Zawód wymagający dużego poświęcenia – uznaje się, że przedstawiciele wolnych zawodów bardziej narażeni są na pracoholizm, niż osoby pracujące na etacie. W niektórych zawodach, takich jak lekarz czy prawnik, funkcjonuje swoisty etos pracy. Branie dodatkowych dyżurów lub spraw, spędzanie wolnego czasu na konferencjach czy spotkaniach biznesowych i nieustanny rozwój zawodowy są cenione, a osoby niestosujące się do narzuconych norm często spychane są na margines danej społeczności.
- Kult młodości i sukcesu – od dłuższego już czasu w naszym społeczeństwie panują oba kulty jednocześnie. Według nich tylko osoby wyglądające na młodsze i tylko osoby na wysokim stanowisku lub zarabiające dużo pieniędzy mogą czuć się wartościowe i spełnione.
- Predyspozycje – skłonności do kompulsywnych zachowań i radzenia sobie ze stresem poprzez poświęcenie się pracy czynią z nas osoby bardziej podatne na uzależnienie od pracy.
Pracoholik a karierowicz – kiedy człowiek sukcesu staje się pracoholikiem?
Wiele osób wytężoną pracę, budowanie kariery i prężny rozwój osobisty myli z pracoholizmem. Gdzie przebiega cienka granica, która oddziela karierowiczów od pracoholików? Osoba, którą często nazywamy człowiekiem sukcesu, poświęca się pracy, często zabiera ją do domu lub zostaje w biurze. Często też w wolnym czasie się doszkala lub spotyka z ludźmi z branży, by poszerzać swoją sieć kontaktów.
Jednak w przeciwieństwie do pracoholika, karierowicz cieszy się z każdego sukcesu, który buduje jego i tak już dużą pewność siebie. Pracoholik to osoba ambitna i perfekcyjna, jednak najczęściej również niedowartościowana. Karierowicz, mimo stresu związanego z pracą, potrafi cieszyć się życiem – myśli nie tylko o pracy i sukcesie, ale także o zasłużonych wakacjach czy o dobrej zabawie, a także o realizowanie najczęściej drogich pasji. Pracoholik nie czuje satysfakcji z perfekcyjnie wykonanego zadania – czuje, że zawsze mógł zrealizować je lepiej.
Skutki uzależnienia od pracy
Do skutków uzależnienia od pracy zaliczyć możemy:
- Nerwicę
- Depresję
- Problemy zdrowotne z układem sercowo-naczyniowym
- Nadwaga lub otyłość, czasami niedowaga
- Bezsenność
- Konflikty społeczne
- Stany lękowe
- Problemy z koncentracją
- Chroniczne zmęczenie
Pracoholizm coraz częściej prowadzi do śmierci. Najwięcej pracoholików mieszka w Japonii, gdzie dzień pracy często wydłuża się nawet do 14 godzin. To właśnie w Kraju Kwitnącej Wiśni w 1969 roku 29-letni pracownik gazety zmarł przepracowania – bezpośrednią przyczyną zgonu był wylew. Taką śmierć lub poważny uszczerbek na zdrowiu z przepracowania określono socjomedycznym terminem karoshi.
Karoshi coraz częściej dotyka także mieszkańców Europy, jeden przypadek odnotowano także w Polsce – na zawał serca, który był wynikiem przepracowania zmarł 36-letni szef działu marketingu w międzynarodowym koncernie chemicznym.
Pracoholizm jest destrukcyjnym, bardzo groźnym uzależnieniem. Niektórym osobom uzależnionym udaje się zerwać z nałogiem samodzielnie, jednak zdecydowana większość pracoholików potrzebuje pomocy psychologa. Uczestnictwo w terapii zwiększa szansę na uwolnienie się od pracoholizmu bez powrotu do nałogu.
*Artykuł powstał dzięki uprzejmości pracowników poradni rodzinnej Poradnia Salomon
0 komentarzy
